Ogłoszenie stanu epidemii w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2 miało wpływ na prawie każdy aspekt naszego życia. Dotyczy to także wydawania orzeczeń o niepełnosprawności, które do tej pory zasadniczo wiązało się z koniecznością przeprowadzania bezpośrednich badań przez lekarza – przewodniczącego składu orzekającego. W związku ze znacznym utrudnieniem zachowania dotychczasowej procedury oraz potrzebą zminimalizowania ryzyka rozpowszechniania się wirusa, polski rząd już w marcu 2020 roku zdecydował się na wprowadzenie szczególnych rozwiązań, które mają ułatwić uzyskiwanie nowych orzeczeń oraz przedłużają ważność orzeczeń już wydanych.
Zmiany zostały wprowadzone ustawą z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 568).
Zgodnie z wprowadzonymi rozwiązaniami orzeczenie, którego ważność:
- upłynęła w terminie do 90 dni przed dniem wejścia w życie ustawy (czyli od 9 grudnia 2019 r. do 7 marca 2020 r.) zachowuje ważność do upływu 60. dnia od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, pod warunkiem złożenia w tym terminie kolejnego wniosku o wydanie orzeczenia, jednak nie dłużej niż do dnia wydania nowego orzeczenia o niepełnosprawności albo orzeczenia o stopniu niepełnosprawności,
- upływa w terminie od dnia wejścia w życie ustawy (czyli od dnia 8 marca 2020 r.) zachowuje ważność do upływu 60. dnia od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, jednak nie dłużej niż do dnia wydania nowego orzeczenia o niepełnosprawności albo orzeczenia o stopniu niepełnosprawności.
Co to oznacza w praktyce? Wejście w życie ustawy spowodowało, że orzeczenia o niepełnosprawności, których data obowiązywania upływa w czasie epidemii lub w okresie poprzedzającym ogłoszenie epidemii ulegają automatycznemu przedłużeniu i co za tym idzie – zachowują swoją ważność do upływu 60 dnia od odwołania epidemii lub zagrożenia epidemią. Oczywiście jeżeli wydane zostanie w tym czasie nowe orzeczenie to poprzednie jest nieważne.
Przykład:
Kasia ma orzeczenie o niepełnosprawności, wydane w styczniu 2019 r., którego ważność miała upłynąć 30 marca 2020r. Rodzice Kasi nie złożyli wniosku o wydanie nowego orzeczenia. Orzeczenie z 2019 r. jest nadal ważne, aż do 60 dnia od odwołania epidemii.
Przykład:
Tomek miał orzeczenie o niepełnosprawności ważne do 10 lipca 2020 r. Rodzice Tomka pod koniec czerwca złożyli wniosek o kolejne orzeczenie. Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności 12 lipca wydał kolejne orzeczenie o niepełnosprawności – do 31 grudnia 2023r. Poprzednie orzeczenie straciło swoją ważność.
Orzeczenia o niepełnosprawności, których ważność upływa od 8 marca 2020 r., zostają przedłużone z mocy prawa, czyli nie jest to uzależnione od złożenia kolejnego wniosku o wydanie orzeczenia. W przypadku starszych dzieci bez znaczenia pozostaje fakt, że orzeczenie o niepełnosprawności wydane zostało na okres do ukończenia przez dziecko 16 roku życia (po tym okresie powinno zostać wydane orzeczenie o stopniu niepełnosprawności).
Przykład:
Hania posiada orzeczenie o niepełnosprawności ważne do 15 lipca 2020 r., kiedy Hania kończy 16 lat. Rodzice Hani nie złożyli wniosku o orzeczenie o stopniu niepełnosprawności. Orzeczenie o niepełnosprawności zachowuje ważność, mimo że ze względu na ukończenie 16 lat Hania powinna mieć wydane orzeczenie o stopniu niepełnosprawności.
Automatyczne przedłużenie orzeczenia powoduje, że z urzędu zostają przedłużone także te wszystkie świadczenia, które zostały przyznane na podstawie przedłużonego orzeczenia, np. przedłużone zostaje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, zasiłku pielęgnacyjnego, świadczeń z funduszu alimentacyjnego i innych.
W marcu 2020 r. zmianie uległy też zasady wydawania orzeczeń o niepełnosprawności. Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zmieniające rozporządzenie w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności wprowadziło zmiany, które miały na celu usprawnienie wydawania orzeczeń i ograniczenie konieczności bezpośredniego kontaktu dziecka z niepełnosprawnością / dorosłej osoby z niepełnosprawnością z członkami Zespołu ds. Orzeczeń:
- Wniosek o wydanie orzeczenia, oprócz podstawowych danych osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela (imię, nazwisko, miejsce i data urodzenia oraz PESEL) powinien zawierać również dane kontaktowe: numer telefonu lub adres e-mail, co ma usprawnić komunikację z Zespołem.
- Zawiadomienie o terminie rozpatrzenia wniosku będzie można otrzymać telefonicznie lub pocztą elektroniczną.
- Lekarz – przewodniczący składu orzekającego będzie mógł sporządzić ocenę stanu zdrowia bez przeprowadzenia bezpośredniego badania, o ile uzna dołączoną do wniosku dokumentację medyczną za wystarczającą. Do tej pory wymagane było przedstawienie zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego niemożność stawienia się na badania, w marcu 2020 r. odstąpiono od tego.
- Rozszerzono grupę osób, które mogą przewodniczyć składowi orzekającemu. Przewodniczącym składu orzekającego może zostać lekarz specjalista lub lekarz posiadający specjalizację co najmniej I stopnia, w szczególności w następujących dziedzinach: chorobach wewnętrznych, pediatrii, ortopedii i traumatologii narządu ruchu, neurologii, psychiatrii, okulistyce czy otolaryngologii.
dr Dominika Woźniewska