Niepełnosprawność dziecka wymusza zmiany w dotychczasowym trybie życia całej rodziny. Często okazuje się, że z powodu konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem, jeden z rodziców musi porzucić swoją dotychczasową aktywność zawodową. W tym przypadku rodzicowi może przysługiwać tzw. świadczenie pielęgnacyjne, które ma pełnić rolę częściowej rekompensaty finansowej z tytułu rezygnacji lub niepodejmowania zatrudnienia.
KOMU PRZYSŁUGUJE ŚWIADCZENIE PIELĘGNACYJNE?
Zgodnie z ustawą z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, świadczenie pielęgnacyjne przysługuje z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą, która legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
Świadczenie przysługuje:
- matce albo ojcu,
- opiekunowi faktycznemu dziecka,
- osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną,
- innym osobom, na których ciąży obowiązek alimentacyjny (z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności), spokrewnionym w pierwszym stopniu z osobą wymagającą opieki pod warunkiem, że
- rodzice osoby wymagającej opieki nie żyją, zostali pozbawieni praw rodzicielskich, są małoletni lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
- nie ma innych osób spokrewnionych w pierwszym stopniu, są małoletnie lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
- nie ma osób takich jak opiekun faktyczny dziecka lub rodzina zastępca spokrewniona lub legitymują się one orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.
REZYGNACJA Z ZATRUDNIENIA
Warunek rezygnacji z zatrudnienia lub pracy zarobkowej oznacza, że świadczenie może być przyznane tylko osobom wskazanym w ustawie, które albo zrezygnowały z dotychczasowego zatrudnienia (pracy zarobkowej) lub w ogóle go nie podejmowały. Przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego nie jest zatem uzależnione od faktu, czy dana osoba miała wcześniej pracę lub jej poszukiwała, ani też od sytuacji na rynku pracy czy kwalifikacji zawodowych. Ważny jest natomiast powód rezygnacji lub niepodejmowania zatrudnienia. Jest nim zawsze konieczność sprawowania opieki nad dzieckiem z niepełnosprawnością.
Za rezygnację z zatrudnienia nie zostaną uznane sytuacje jedynie przejściowego niewykonywania pracy np. podczas korzystania z urlopu macierzyńskiego czy wychowawczego.
Pobieranie świadczenia pielęgnacyjnego wiąże się nie tylko z rezygnacją lub niepodejmowaniem zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, ale także z zaprzestaniem także innej – szeroko rozumianej – działalności zarobkowej. Zgodnie z ustawą o świadczeniach rodzinnych pojęcie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej obejmuje wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego, umowy o pracę nakładczą oraz wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło albo w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub spółdzielni usług rolniczych, a także prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej.
ORZECZENIE O NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI
Świadczenie pielęgnacyjne może zostać przyznane tylko w sytuacji, gdy niepełnosprawne dziecko wymaga stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Spełnienie tych warunków potwierdza powiatowy zespół ds. orzekania o niepełnosprawności we wskazaniach w pkt 7 i 8 orzeczenia o niepełnosprawności. Zatem, aby skutecznie ubiegać się o świadczenie, należy przy odbiorze orzeczenia dziecka sprawdzić, czy w pkt 7 i 8 zespół orzekł „TAK” bądź „WYMAGA”.
Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej – nie później niż do ukończenia 25. roku życia.
WYŁĄCZENIA
Ustawodawca w ustawie o świadczeniach rodzinnych wymienia pewne sytuacje, w których nie przysługuje świadczenie pielęgnacyjne. Po pierwsze świadczenie nie przysługuje pewnym kategoriom osób podejmującym opiekę. Zalicza się do nich osoby mające ustalone prawo do emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów. Świadczenie pielęgnacyjne może nie przysługiwać również z powodów leżących po stronie osoby wymagającej opieki, gdy osoba taka pozostaje w związku małżeńskim (chyba że współmałżonek legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności) lub została umieszczona w rodzinie zastępczej (z wyjątkiem rodziny zastępczej spokrewnionej) rodzinnym domu dziecka albo gdy w związku z koniecznością kształcenia, rewalidacji lub rehabilitacji znajduje się w placówce zapewniającej całodobową opiekę, w tym w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, z wyjątkiem podmiotu wykonującego działalność leczniczą i korzysta w niej z całodobowej opieki przez więcej niż 5 dni w tygodniu. Ostatnia kategoria wyłączeń dotyczy sytuacji pobierania innych świadczeń w związku ze sprawowaniem opieki i obejmuje przykładowo przypadki, gdy na osobę wymagającą opieki inna osoba ma ustalone prawo do wcześniejszej emerytury lub jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że co innego wynika z przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronnych umów o zabezpieczeniu społecznym.
WYSOKOŚĆ ŚWIADCZENIA
Kwota świadczenia pielęgnacyjnego co roku jest waloryzowana 1 stycznia. Wysokość świadczenia uzależniona jest od płacy minimalnej. Od 1 stycznia 2022 r. świadczenie będzie wynosić 2119 zł miesięcznie (obecnie 1971 zł).
dr Dominika Woźniewska