Od 1 stycznia 2024 roku w życie weszły nowe przepisy dotyczące świadczenia pielęgnacyjnego, co wiąże się z istotnymi zmianami. Co do zasady, do 31 grudnia 2023 roku uprawnionymi do świadczenia byli opiekunowie osób niepełnosprawnych, legitymujących się orzeczeniem o niepełnosprawności w stopniu znacznym lub opiekunowie dzieci (poniżej 16 roku życia), które posiadały orzeczenie o niepełnosprawności ze wskazaniem konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy w związku z ograniczoną zdolnością do samodzielnej egzystencji (punkt 7) oraz konieczności stałego współudziału opiekuna w procesie leczenia, rehabilitacji oraz edukacji (punkt 8). Zgodnie z ustawą z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych, opiekun osoby niepełnosprawnej mógł wystąpić o świadczenie pielęgnacyjne, które przysługiwało mu w związku z rezygnacją z pracy zawodowej (lub innej działalności zarobkowej) w celu sprawowania opieki nad osobą niepełnosprawną. Jako powód rezygnacji lub niepodjęcia zatrudnienia musiała zostać wskazana konieczność sprawowania opieki nad osobą z niepełnosprawnością.
Od 1 stycznia 2024 roku wprowadzono nowe zasady, które określają, że świadczenie pielęgnacyjne nie jest już powiązane z koniecznością rezygnacji z pracy zarobkowej lub innej działalności zarobkowej. Kolejną istotną zmianą jest, że świadczenie pielęgnacyjne przysługuje osobom sprawującym opiekę nad osobą niepełnosprawną wyłącznie do ukończenia przez podopiecznego 18 roku życia. Po osiągnięciu pełnoletniości, podopieczny, jako osoba pełnoletnia, może ubiegać się o świadczenie wspierające dla siebie, a opiekun niejako „przechodzi” na jego utrzymanie. Ważne jest, że opiekunowie, którzy pobierali świadczenie pielęgnacyjne przed końcem 2023 roku, mają możliwość wyboru pomiędzy starymi zasadami a nowymi, które weszły w życie 1 stycznia 2024 roku. Wyjątek stanowią świadczeniobiorcy, którzy ubiegają się o świadczenie pielęgnacyjne po raz pierwszy po wejściu w życie nowych zasad; w ich przypadku nie ma możliwości wyboru systemu, gdyż zostaną automatycznie przypisani do nowych zasad obowiązujących od 1 stycznia 2024 roku.
Porównanie starych i nowych warunków świadczenia pielęgnacyjnego
Od 1 stycznia 2024 roku zasady przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego ulegają istotnej zmianie, co ma na celu zapewnienie większego wsparcia dla rodzin z dziećmi niepełnosprawnymi. Opiekunowie osób z niepełnosprawnością, którzy przejdą na nowe zasady, będą mogli łączyć pracę zawodową z otrzymywaniem świadczeń opiekuńczych, co stanowi znaczną zmianę w porównaniu z dotychczasowym systemem. Ponadto, zgodnie z nowymi regulacjami, świadczenie pielęgnacyjne będzie podwyższane o 100% na drugie i każde kolejne dziecko, spełniające warunki do przyznania świadczenia. Oznacza to odejście od dotychczasowej praktyki, w której świadczenie można było otrzymać tylko na jedną osobę, wymagającą opieki. Podniesienie wysokości świadczenia pielęgnacyjnego na drugie i kolejne dziecko ma na celu zrekompensować rzeczywiste koszty sprawowania opieki nad dwójką lub większą liczbą dzieci niepełnosprawnych. Trzeba jednak pamiętać, że po ukończeniu przez dziecko 18 roku życia, opiekun utraci prawo do otrzymywania świadczenia.
Osoby, które zdecydują się pozostać na starych zasadach systemu świadczeń, nie będą objęte powyższymi regulacjami. Zostając na starych zasadach, opiekunowie nadal nie będą mogli podjąć żadnej pracy lub działalności zarobkowej, a świadczenie będzie przysługiwać wyłącznie w podstawowej wysokości. Ważne również jest, aby pamiętać, że pobierania świadczenia pielęgnacyjnego na starych zasadach nie można połączyć z pobieraniem świadczenia wspierającego przez podopiecznego.
Ochrona praw nabytych
Osoby opiekujące się osobami z niepełnosprawnością, które do końca 2023r. korzystały ze świadczenia pielęgnacyjnego, będą miały możliwość kontynuowania jego pobierania według dotychczasowych zasad. Obejmuje to opiekunów, którzy uzyskali prawo do świadczeń opiekuńczych przed zmianą przepisów, czyli do 31 grudnia 2023 roku. Dla tych osób ustawa wprowadza możliwość wyboru pozostania na starych zasadach lub rezygnacji z nich i złożenia wniosku o przyznanie świadczenia obowiązującego na nowych zasadach. W przypadku pozostania na starych zasadach, osiągnięcie pełnoletności przez podopiecznego nie wpływa na możliwość dalszego pobierania świadczenia pielęgnacyjnego.
Zarówno w nowym jak i starym systemie prawo do świadczenia pielęgnacyjnego ustala się na czas nieokreślony, chyba że orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zostało wydane na czas określony. W takiej sytuacji prawo do świadczenia ustala się do ostatniego dnia miesiąca, w którym upływa ważność orzeczenia. W starym systemie osoby zachowują prawo do świadczenia pielęgnacyjnego na zasadach obowiązujących do 31 grudnia 2023 roku, w przypadku, gdy osobie, nad którą sprawują opiekę, zostało wydane nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności lub orzeczenie o niepełnosprawności. Należy pamiętać, że warunkiem zachowania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego na starych zasadach jest złożenie wniosku o nowe orzeczenie o niepełnosprawności dla podopiecznego w terminie do 3 miesięcy od dnia następującego po wygaśnięciu terminu ważności dotychczasowego orzeczenia (najlepiej jednak złożyć taki wniosek przed upływem ważności orzeczenia), a następnie złożenie wniosku o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w terminie 3 miesięcy od daty wydania nowego orzeczenia.
Komu przysługuje świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach?
Jak już wspomniano, nowością jest, że świadczenie pielęgnacyjne można otrzymać wyłącznie w związku z opieką nad osobą niepełnosprawną poniżej 18 roku życia. Nie zmieniają się jednak rodzaje orzeczeń wymaganych przy ubieganiu się o to świadczenie, czyli w dalszym ciągu do świadczenia uprawnia orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub orzeczenie o niepełnosprawności z wskazaniem konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznym ograniczeniem możliwości samodzielnej egzystencji (punkt 7) oraz koniecznością stałego współudziału na co dzień opiekuna w procesie leczenia, rehabilitacji i edukacji (punkt 8)). Ustawa o świadczeniach rodzinnych szczegółowo wymienia osoby, które mogą starać się o świadczenie pielęgnacyjne, jeżeli sprawują opiekę nad osobą małoletnią do ukończenia 18 roku życia, legitymującą się jednym z wyżej wymienionych orzeczeń. W takiej sytuacji świadczenie pielęgnacyjne przysługuje:
- matce lub ojcu,
- innym osobom, na których zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (ustawa z dnia 25 lutego 1964 roku) ciąży obowiązek alimentacyjny,
- małżonkom,
- opiekunowi faktycznemu dziecka,
- rodzinie zastępczej,
- osobie prowadzącej rodzinny dom dziecka,
- dyrektorowi placówki opiekuńczo-wychowawczej,
- dyrektorowi regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej,
- dyrektorowi interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego.
Podobnie, jak przed 1 stycznia 2024 roku świadczenie pielęgnacyjne objęte jest szeregiem wyjątków i nie zostanie przyznane, jeżeli:
- osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 roku o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów,
- osoba wymagająca opieki została umieszczona lub przebywa w domu pomocy społecznej, zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym, placówce zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, zgodnie z przepisami o pomocy społecznej, w zakładzie karnym, zakładzie poprawczym, areszcie śledczym lub schronisku dla nieletnich,
- osoba wymagająca opieki jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką (chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej),
- na osobę wymagającą opieki inna osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką (chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej),
- na osobę wymagającą opieki jest ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, prawo do świadczenia pielęgnacyjnego lub prawo do zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 roku o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów.
Zarówno w przypadku starych i nowych zasad organem uprawnionym do przyznawania świadczeń jest miejscowy ośrodek pomocy społecznej – we Wrocławiu wnioski należy składać w MOPS przy ul. Namysłowskiej 8. Uwaga! Wnioskując o świadczenie pielęgnacyjne na starych zasadach należy użyć druków obowiązujących do dnia 1.01.2024r. Można je rozpoznać po tym, że w pouczeniu o prawie do świadczenia pielęgnacyjnego wskazana jest konieczność rezygnacji z pracy zarobkowej lub innej działalności zarobkowej.